Fort „Bielany”

Fort powstał w latach 1912-1914 jako ostatni fort Twierdzy Kraków. Potocznie nazywany również „Krępak”, mimo że w austriackich planach występuje jedna poprawna nazwa — Bielany. Fort nie otrzymał nigdy swojego numeru, gdyż zbudowano go po 1904 roku, kiedy to zniesiono numerację fortów w pierścieniu zewnętrznym. Obiekt o nowoczesnym, rozproszonym układzie zbudowano na stromym, skalistym wzgórzu w dolinie Wisły. Jego zadaniem była obrona podejścia do pierścienia fortecznego wzdłuż koryta Wisły, bezpośrednio po nadrzecznej trasie. Fort pilnował również uruchomione w 1901 roku krakowskie wodociągi zlokalizowane kilkaset metrów za fortem.

Dzieło jest jedynym w Krakowie obiektem o układzie rozproszonym, jedyny uzbrojony w broń maszynową w kopule pancernej i jeden z dwóch obiektów nieuzbrojonych w artylerię (drugim był fort Olszanica). Rozproszony układ oznacza rozłożenie poszczególnych elementów fortu w terenie, w pewnym oddaleniu od siebie i swobodny, zupełnie niezgeometryzowany narys całkowicie różny od starszych fortów. Blok koszarowy ulokowano na przeciwstoku wzgórza w serpentynie drogi oświęcimskiej, w miejscu zupełnie niewidocznym dla nieprzyjaciela. Budynek posiada dwa wejścia zabezpieczone drzwiami pancernymi. W pobliżu lewego wejścia znajduje się kaponiera szyjowa flankująca dostęp do budynku. Na szerokim, płaskim szczycie wzniesienia, około 60 metrów na zachód od koszar, umieszczono ziemny szaniec dla piechoty wyposażony w lekką kopułę obserwacyjną. W tylnej części szańca ulokowano niewielki schron pogotowia dla dyżurnej obsady.

Około 70 metrów na południe od schronu wzniesiono trzeci element założenia — schron bojowy z kopułą pancerną dla dwóch karabinów maszynowych Schwarzlose, powiązany z szańcem odcinkiem okopu i poterną, przechodzącą pod przedpiersiem jego wału. Jest to klasyczny obiekt do ognia czołowego, czyli prowadzonego w przód, w dolinę Wisły na przedpole. Początkowo miał być uzbrojony w dwa karabiny Schwarzlose M.7, jednak ostatecznie zastosowano nowocześniejsze M.7/12 o większej szybkostrzelności. Obiekt ten jest jednym z najstarszych istniejących obiektów tego typu na świecie. Całość elementów bojowych (szaniec i schron bojowy) otaczał wielorzędowy pas przeszkód z drutu kolczastego. Prawdopodobnie już po wybuchu wojny fort został uzupełniony o kolejne elementy. Najprawdopodobniej wtedy zbudowano też krótki, podziemny tunel na planie łuku — poternę przechodzącą pod koroną przedpiersia szańca i łączącą go z odcinkiem okopu, biegnącym w stronę schronu bojowego. Obok funkcji komunikacyjnej pełniła ona także rolę schronu pogotowia dla obsady przyległych pozycji.

Podczas mobilizacji koszary zostały połączone z szańcem i schronem rowem łączącym o zygzakowatym narysie, umożliwiającym bezpieczne przemieszczanie się załogi z koszar do elementów bojowych fortu. W kilku punktach usypano również ziemne, polowe baterie artyleryjskie. Fort nie wziął udziału w walkach I wojny światowej.

Ruiny tradytora, kopuła pancerna została odcięta przez wandali, fot. http://kaponiera.pl/3/bielany.html

Tekst pochodzi ze strony: http://kaponiera.pl/3/bielany.html