Najdalej wysuniętym na północ zachodnim fortem w III okręgu umocnień Twierdzy Kraków był fort Olszanica. A dokładniej fort pomocniczy piechoty 39 „Olszanica”, bo tak brzmiała jego dokładna nazwa. Został on zbudowany w latach 1884-1885 i przypominał swoją budową inne forty piechoty w Krakowie. Różnił się od nich jedynie brakiem kaponiery szyjowej, tj. wysuniętego poza obręb wałów elementu obronnego połączonego z resztą umocnień. Żołnierze znajdujący się w takiej kaponierze mogli zaskoczyć nacierającego wroga i ostrzelać go z boku. Ze względu na górskie położenie fortu, nie było możliwości na zbudowanie tutaj takiego umocnienia.
![](https://zwierzyniec.dworek.eu/wp-content/uploads/2019/08/FORT-OLSZANICA-Plan-fortu-39-Olszanica-fot.-httpkaponiera.pl3olszanica.html..jpg)
Od strony wewnętrznej fortu, za pojedynczym wałem ochronnym stał długi budynek koszar. Zaraz za nim było przejście do schronu głównego, gdzie mieściła się siedziba dowództwa. Dalej znajdowały się standardowe umocnienia ziemne o kształcie barków pięcioboku z czołem zwróconym ku północnemu zachodowi. Na wałach usytuowane były stanowiska strzelnicze karabinów maszynowych i lekkich działek. Nad budynkiem koszar znajdowała się pancerna kopuła obserwacyjna, która również zachowała się do dzisiaj. W 1913 r. fort został przebudowany na stały fort obrony bliskiej i pozbawiono go cięższej artylerii. Podczas I wojny światowej nie odbywały się tutaj żadne walki.
![](https://zwierzyniec.dworek.eu/wp-content/uploads/2019/08/FORT-OLSZANICA-Zdjęcie-fortu-po-przebudowie-z-1913r.-fot.-httpseksploracjeurbex.wordpress.com20160210twierdza-krakow-iii-obszar..jpg)
Fort i koszary są dziś w doskonałym stanie, głównie dlatego, że zostały zaadaptowane początkowo jako magazyn rowerów bydgoskiego „Rometu”, następnie przejął go hufiec ZHP, a później Klub Turystyki Konnej. Dziś znajduje się tam „Dom Harcerza” – ośrodek szkolno-wypoczynkowy. Na zdjęciach z czasów użyteczności fortu na początku wieku XX i na zdjęciu obecnego „Domu Harcerza” widać jak mało zmian zaszło w wyglądzie zewnętrznym budynku przez 100 lat. Największą zmianą z zewnątrz jest zniknięcie kominów wentylacyjnych, natomiast wewnątrz koszary były gruntownie remontowane w latach 90. XX w., aczkolwiek i tam zostawiono liczne ślady i pozostałości poforteczne jak masywne pancerne drzwi. Na terenie fortu znajduje się krzyż z tabliczką „Tu spoczywają mieszkańcy Olszanicy zmarli podczas epidemii tyfusu w 1907 roku”.
![](https://zwierzyniec.dworek.eu/wp-content/uploads/2019/08/FORT-OLSZANICA-Dzisiaj-w-dawnych-koszarach-znajduje-się-ośrodek-szkolno-wypoczynkowy-zdjęcie-ze-strony-httpwww.mdk-dh.krakow.plfort..jpg)
Bibliografia:
H. Łukasik, Twierdza znana i nieznana, cz. II, Kraków 2001.
J. Piwowoński, Mury które broniły Krakowa, Kraków 1991.